Türkiye muhafazakârlığının ne olduğu, Batı muhafazakârlığıyla benzerliği olup olmadığı, din-muhafazakârlık ilişkisi gibi konular belki de en çok tartışılan ve bir türlü açıklığa kavuşturulamayan konulardan biri. Türkiye’de laikliğin uzun bir geçmişinin olmayışı, dinin toplum üzerindeki etkisi muhafazakârlığı din nazarıyla değerlendirmenin başlıca nedenlerinden biri sayılabilir.

Siyasal iktidarların toplumsal yapıya uygun söylemler geliştirmek üzerinden taraftar toplama gayreti siyasetin bir uçtan diğer uca din temalı muhafazakârlık üretmesi gibi yaklaşımlar muhafazakâr siyasetin sınırlarını tespitte oldukça zorluklar çıkarıyor.

Dr. Yusuf Yaralıoğlu’nun tez çalışmasını esas alan “Türkiye Siyasetinde Muhafazakâr Toplumsallık ve Din” adlı eseri bu konuları enine, boyuna irdeliyor. Kitap, hem bir ideoloji olarak muhafazakârlığı irdelemekte hem de muhafazakâr tutum bağlamında gösterilen davranış ve eğilimleri din olgusu bağlamında değerlendirmekte. Yaralığolu’na göre: “Türkiye muhafazakârlığı, sürekli değişim üzerinde fikir birliği isteyen, dinin kültürel alanda yaşanmasına itiraz etmeyen, ailenin, geleneğin ve kültürün toplumsal yapıdaki konumunu bir düzen ve ahlaki kurallar bütünü olarak gören, mülkiyeti din merkezli konumlandıran ve bireyi mükemmeli inşa edemeyecek eksik bir varlık olarak gören, dinin siyasal alandaki temsilini değil, toplumsal alandaki temsilindeki özgürlüğe odaklanarak varlık mücadelesine giren ve bu varlık mücadelesinde karşılaştığı engellerde travmalar yaşayan bir düşünce sistemidir.”

SAHADAN TOPLANAN VERİLER

Saha araştırmasına dayalı olan kitap, mülakat tekniğiyle yapılmış olup, ayrıca anlayıcı yaklaşım ve sembolik etkileşimci teori bağlamında teorik anlamda desteklenmiş. Yapılan araştırma muhafazakârlık ideolojisinin Türkiye bağlamında tutumsal bir analizini içeren bir tür olgu bilim çalışması olarak değerlendirilebilir. Çalışmada salt tutumlar değil aynı zamanda muhafazakâr düşünce sisteminin temel alındığı kavramlar üzerinden bir toplumsallık okunması da gerçekleştirilmiş.

Kitabın ilk bölümünde muhafazakâr düşüncenin temel kavramları, özellikleri ile Türkiye bağlamındaki tarihsel süreci, dergilerdeki temsil kabiliyeti, türleri, Siyasal temsilcileri din ve İslam’la olan ilişkisi, Cumhuriyet devrimi ve sonrası temsil toplumsallığı gibi çeşitli alanları incelemekte. Bu bölümde Türkiye’ye özel muhafazakârlığın Siyasal aktörlerdeki, edebiyat alanındaki, Siyasal kurumlardaki politik söylemin ve uygulamaların ortaya çıkarılması hedeflenmiş. İkinci bölümde ise 2023 yılı içerisinde iki ayrı blok şeklinde iktidar mücadelesi eden Millet İttifakı ve Cumhur İttifakını oluşturan siyasi partilerin bünyesinde yer alan üst düzey görevli siyasi aktörlerin muhafazakâr düşünce konusundaki görüşleriyle Türkiye muhafazakârlığının temel kodlarının ortaya çıkarılması hedeflenmiş, buna dayalı olarak Türkiye muhafazakârlığının temel özellikleri belirlenmeye çalışılmış.

DİNDARLIKLA EŞ ANLAŞMI KULLANILIYOR

Yazar, çalışmasının içeriği için şunları söylemekte; “Muhafazakârlık gündelik hayatta dindarlık ile eş anlamlı olarak kullanılmakta ve bazıları bu kavramı ‘tutuculuk’ ve ‘statükocu’luk olarak ifade etmekte. Ancak bu çalışmada söz konusu kavram gündelik yaşantıdaki kullanım şekli ile değil, modern dönemde ortaya çıkmış bulunan bir düşünce geleneği bağlamında ele alınacaktır. Ayrıca siyasal bir ideoloji olarak değerlendirilen muhafazakârlık bağlamında oluşan tutumların, din ile kesiştiği, ayrıştığı ve bütünleştiği noktaların Türkiye’deki yansımaları sosyolojik anlamda siyasal aktörler üzerinde incelenecektir.”

Yaralıoğlu, muhafazakârlığı; Milliyetçi Muhafazakârlık, Liberal Muhafazakârlık, Kemalist Muhafazakârlık, İslamcı Muhafazakârlık, Entelektüel Muhafazakârlık, Osmanlı Muhafazakârlığı gibi altı ana başlıkta ele almış.

Sonraki bölümlerde ise Muhafazakârlığın Toplumsallık ve Din ile ilişkisine, Siyasal Muhafazakârlığın Din ile ilişkisine değinilmiş ve Türkiye ölçeğinde muhafazakarlığın toplum içindeki yeri dergiler üzerinden irdelenmiş. Cumhuriyet dönemindeki siyasetçilerin Muhafazakârlık ve Din ile ilişkilerinin ele alındığı bölümde Kazım Karabekir, Hüseyin Rauf Orbay, Mehmet Akif Ersoy ve Necmettin Erbakan özelinde konuya yer verilmiş. Ayrıca, Kurucu Meclis’te muhafazakârlık ve dinin ele alınış örnekleri ve bu doğrultuda kurulmuş olan siyasi partilerin nitelikleri ve söylemleri de incelenmiş.

Kitabın mülakat şeklindeki araştırma bölümünde mülakat için görüşülen siyasi partililere sorulan sorulardan elde edilen sonuçlar kitabın son bölümünde maddeler halinde belirtilmiş ve sonuçlar 15 madde altında derlenmiş. Kitabın ele aldığı konuların bir özet değerlendirmesi olarak görülebilecek bu maddelerde ilginç tespitler yer alıyor. Bütün değerlendirme maddelerinde Türkiye muhafazakârlığının dinle ilişkili olduğu ortaya çıkmakta. İlaveten; “Türkiye’de siyasi aktörler iktidarın ancak adaleti sağlamak ve eğitimi geliştirmekle demokrasiye faydalı olacağını vurgulayarak Türkiye özeline ait bir muhafazakârlık düşüncesi biçimi ortaya koymuşlar.” Türkiye toplumunun muhafazakârlıkla ilişkisi, siyasetin bu ilişkiler içerisindeki yeri, demokrasi ve muhafazakârlık arasındaki bağın niteliği gibi muhafazakârlık çerçevesindeki birçok konu çeşitli araştırmalarla bu kitapta kapsamlı şekilde ele alınmakta.