Uzun yıllar boyunca Deniz Yolları’nın İstanbul Bebek iskelesinde gişe memurluğu vazifesi yapmış bir eski zaman büyüğü Mehmet Nusret Tura. Fatih dersiâmlarından, mesnevîhan, Süleymaniye Kütüphanesi eski müdürü, Uşşâkiyye meşâyihinden Mehmed Hazmî Tura’nın da talebelerinden biri. Nusret Tura’nın yaşadığı yıllar (1903-1979) Türk tasavvuf tarihi adına mürşitlerin ihvanlarına özel hassasiyet gösterdiği yıllara tekabül ediyor. Sırlanan tekkeler, yasaklanan faaliyetler, yol büyüklerinin kendilerini aşikâr etmemeye gayret göstermesi, bazı yolların kendilerine mahsus usul ve erkanları, kimi zaman bizlerin zengin metinlerle karşılaşmasına da olanak tanıyor.

Bu tür metinlerin başında mürşitlerin gerek ihvana gerek taliplere nasihat babında yazdıkları kitaplar ve risaleler var. Diğer taraftan mürşitlerin uzak şehirlerde, ülkelerde ya da zorlu vazifelerde görevli dervişlerine yazdığı mektuplar da var. Mektuplar, özel metinler olduğu için çoğu zaman vefat eden dervişlerle birlikte sırlanıyor tabiri caizse. Bazı mektuplarsa saklanıyor ve o dervişlerin emanet ettiği kimseler tarafından neşrediliyor. Mahmud Erol Kılıç tarafından neşre hazırlanan ve 1995 yılında meraklılara sunulan Nusret Tura Efendi’ye ait mektuplar, dil ve gönül zevki açısından son derece zengin, bir mürşidin dervişini nasıl telkin ve terbiye ettiğine dair misallerle dolu, keyifle okunan metinler ihtiva ediyor. Nusret Tura bu mektupları, dervişlerinden Sabri Nebioğlu’na (v.1994) göndermiş. Sabri Bey gemi kaptanı olduğundan şeyhini pek göremiyor ve onun hasretiyle kâğıda kaleme sarılıyor. Aldığı cevaplarla bir yandan gönül dünyasındaki dalgaları dindirmeye, diğer yandan aşmaya çalıştığı problemlere dair öğütlerle yolunda ilerlemeye devam etmiştir hiç şüphesiz. Bir mürşidin, müridine yazdığı “Seyahatiniz uzaklarda değil, gönlümüzün okyanusundadır” cümlesi, okuyanın dahi gönlünde nice muhabbet.

BU MEKTUPLARDA NİCE HİKMET BULUNUR

İçinde pek çok rüya tabirinin olduğu da düşünülürse, karşımızda aslında oldukça mahrem mektuplar var. Haliyle neşredilmesi ne kadar uygun düşebilir suali aynı zamanda neşredenin de suali olmuş. Fakat burada Mahmud Erol Kılıç hoca, Nusret Efendi’nin “Kime faydası olur bilmem ama, istersen ben gittikten sonra bunları yayınlayabilirsin” kaydını hatırlatıyor. Şurası bir gerçek ki dünyanın türlü aygıtları tarafından bedeni, ruhu, zihni ayrı ayrı zapt edilen günümüz insanı için bu mektuplarda bulunabilecek nice hikmet var. Hikmetlerin insan hayatında nasıl bir yerde konumlanacağı, elbette okurun gaye ve eylem arasında kurduğu ilişkiyle ilgili olacaktır ki bunlar amel, ihlas, sadakat üçgeninde toplanabilir.

Nusret Tura Efendi, Sabri Bey’e gönderdiği mektupları genellikle sabah saatlerinde aç bir vaziyette yazdığını söylüyor. Okuyanlar da eğer aynı usule riayet ederlerse “Gönülden doğan nemalar işkenbeye ve akıl denen gölgeye uğramadan yine gönüle varıp devrini tamam eder” diyor. Henüz ilk mektupta karşılaştığımız “Size her okuyuşta bir başka zevk kaynağı olacak yazılar yazıyorum” ifadesi de otuz yıl önce neşredilen bu mektupların hâlâ ilgi görmesiyle anlaşılabilir. Nusret Tura Efendi gurbette vazife gören dervişine, bu gurbette oluş hâli iç dünyasını zedelemesin diye hem kalem hüneriyle hem de gönül hekimliğiyle yaklaşıyor. Bir mektubunda “Yavrum! Hakikat ehli kendi vatanında da olsa sözünü anlayabilecek bir dert ortağından mahrumsa gurbette sayılır. Eğer kendisine bir dost var ise dünyanın bir ucunda gurbette de olsa garip sayılmaz. O zaman ‘Fefirrû ilallah’ yani ‘Allah’a kaçınız, O’na doğru firar ediniz’ demektir. Yani gönlünüzde râbıtanızda olanla sohbet ediniz.” diyerek uzletin kimi büyük bir nimet, râbıtayı kuvvetlendirmenin de nefsin oyunlarına galebe çalmak adına önemli bir imkân olduğunu hatırlatıyor. Rabıtanın ehemmiyeti noktasında Abdülaziz Mecdi Tolun Efendi’nin Süheyl Ünver’e vaktiyle yazdığı iki mektubundan birer paragrafı da buraya almak isterim: “Sahilleri görünmeyen bir derya-yı nâmütenâhîde râbıtasız sefere çıkanlar dümensiz gemi ile girdâblar üstünde mütehayyirâne dolaşanlara benzer. Râbıta, sefîne-i vücûda dümen olur. Râbıta düzgün tutulursa, istikamet ta’yin edilmiş demektir… Benim hayalimle değil, hakikatimle meşgul ol! Râbıta, her işi hâlle kâfidir. İşi, müfredata düşürme. Yekûn hânesine bak. Râbıta, sırrullahtır. Müşkilât, anınla hâllolunur, her şey neş’eye mübeddel olur. Hayatın lezzetini o zaman anlarsın.”

YOK OLMALI HAK GÜNEŞİ ZÂHİR OLSUN

Her görüştüğümüz arifin gönlünden dersler almayı yalnız Sabri Bey’e değil okura da nasihat etmiş oluyor Nusret Tura Efendi. Dar zamanların dünyaya hâkim olması yeni bir şey değil. İnsanın bu zamanlara kendini hapsetmesi de hoş bir şey değil. Maksat gönül hoşluğunu tutturabilmek, mutmain bir zemine ulaşabilmek, oradan daha seri biçimde yol alabilmek. Bunun için Nusret Efendi mektuplarında şarkılardan, şiirlerden, menkıbelerden de misaller veriyor. Gerçekle sahteyi ayırt edebilmek için tebessümü elden bırakmıyor: “Kullukta kemâle ermeli, yok olmalı Hak güneşi zâhir olsun. ‘Ma’şuk yüzün tutmuş sana, sen bakarsın gayri yana’ dedikleri gibi olmamalı. Dost şirk istemez. Bir gün bir dede ‘Hak, Hak’ diye zikir yapıyormuş. Şeyh efendi bir saat uzaktaki o dervişe gece yarısı haber göndermiş, ‘tak tak’ yapmasın diye.”

Mahzun ve kederli hâllerde Hakk’ın tecellisini görmek büyük iş. Çünkü şikayet durdurur, tecelliye eyvallah edip seyr edebilene, görebilene, işitebilene sülûk vardır. “Kabz ve celal zuhuru terakkiye vesiledir; bast ve cemal terakkiye vesile olaydı Hz. Âdem cennetten çıkarılmazdı.” demiş Kuşadalı Hazretleri. Zikrederken de fikrederken de bütün mesele zikredenin ve fikredenin Hakk olduğunu bilmek. Son söz, Nusret Tura Efendi’den şöyle olsun müsaadenizle: “Kuş beslemekteki bu kadar külfetten maksat sesini duymaktır. Allah-u azîmüşşân da kendi isminin zikrini duymak için insanı, insan için de kâinatı yaratmıştır. Ötmeyen kuş, zikir etmeyen insan leş olmaktan kurtulamaz.”