Türkiye’de 2 Ağustos 2024 ile 11 Ağustos 2024 tarih aralığında erişim engeli getirilen sosyal medya platformu Instagram, ülke içerisinde birçok tartışmayı beraberinde getirdi. Hükümet kanadından yapılan açıklamalarda META’nın şirket politikasındaki ikircikli tavrı haklı sebeplerle sert bir dille eleştirilirken, muhalefet ise salt İsmail Heniyye’nin şehit edilmesinin akabinde Instagram’ın erişime kapatılmasını özgürlüğün kısıtlanması olarak yorumladı. Açıkça ifade etmek gerekir ise Türkiye’de Instagram’ın kapatılması yanlış bir zeminde tartışıldı. Bilinmesi gerekir ki META gibi şirketler yalnızca bireylerin içerik ürettiği yapılardan ibaret değil. Söz konusu şirket; hangi içerikleri öncelediği, hangilerini sansürlediği, yok saydığı ya da kısıtladığına kendi “politikaları” bağlamında karar veren, birçok ülkenin ekonomisinden daha büyük bir finansal güce sahip bir aktör. Dolayısıyla da META gibi şirketlerin kendi ülkeniz içerisinde sizin hukuk kurallarınıza, ahlaki değerlerinize uygun şekilde faaliyet göstermesi yönündeki ciddiyetinizin açık bir şekilde ortaya koyulması gerekmekte.
Hükümet kanadı ile şirket yetkilileri arasında Instagram’ın kapalı kaldığı süre içerisinde de tam da bu çizginin netlikle çizildiği bir dönem oldu aslında. Öyle ki LGBT, PKK(YPG/YPJ), FETÖ gibi Türkiye’nin hassasiyetle üzerinde durduğu önemli ahlaki ve güvenlik sorunlarının hiçe sayıldığı META şirket politikasında revizeler yapılmasına yönelik şirket kanadından önemli adımlar atılacağına dair sözler verildi. META’nın Filistin’e yönelik devam eden sansürü içinse uluslararası bir karşı duruşun sergilenmesi gerekiyor.
ÖNCE GAZETECİLERİ SUSTURDULAR
7 Ekim tarihi itibarıyla Netanyahu hükümeti tarafından öldürülen 39 binden fazla kişinin ve 91 binden fazla yaralının sivil olmasına karşın Batı’nın, İsrail’in meşru müdafaa hakkını kullandığına ilişkin açıklamaları, uluslararası tüm toplumlarda güvenlik, demokrasi ve barışa yönelik algıları yerle bir etmiş durumda. Ayrıca; görsel, yazılı basın ve sosyal medya platformları üzerinde İsrail ve destekçilerinin Netanyahu hükümetinin gerçekleştirdiği soykırıma karşı yürütmüş olduğu sansürlerin ise toplumlarda büyük bir infiale de neden olduğunu söyleyebiliriz.
Özellikle soykırımı tüm gerçekliğiyle ifade etmek isteyen ve Filistin’de bulunan gazeteciler üzerinde de benzeri görülmemiş bir etki yarattığı da biliniyor. Öyle ki İsrail’in işlediği savaş suçlarını örtbas etmek için gazetecilere yönelik bir şiddet sarmalı uygulandığı raporlara da yansımış durumda. Committee to Protect Journalists’in 1 Ağustos itibarıyla elde ettiği verilere göre 113 gazeteci ve medya çalışanının İsrail tarafından öldürüldüğü açıkça belirtilmiştir. İşlenen soykırıma dair sansür ise yalnızca gazetecilerin ya da medya çalışanlarının İsrail ordusu tarafından öldürülmesiyle de sınırlı kalmıyor. Günümüzde toplumların ekonomik, sosyal ve toplumsal bazda ele alındığında sıklıkla kullanılan X, META, YouTube, TikTok gibi sosyal medya platformlarının da İsrail’in işlediği insan hakları ihlallerini gizlemek adına birçok sansür uyguladığı bilinen bir gerçeklik.
META’DAN AKIL ALMAZ OPERASYON
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün 21 Aralık 2023’te yayınladığı Meta’nın Filistin ve Filistin’e destek veren kişi ya da gruplara yönelik gerçekleştirdiği sansürlere ilişkin veriler dikkat çekici. Öyle ki söz konusu raporda; Meta’nın sözde şirket politika ve uygulamaları gerekçe gösterilerek 7 Ekim’den itibaren Instagram ve Facebook’ta Filistin ve Filistin destekçilerinin insan haklarına yönelik desteklerini sansürlemek ve susturmak üzere kurgulandığına dair ilginç detaylar yer alıyor. Sistemsel ve çevrimiçi sansür İsrail’in Filistin’de gerçekleştirdiği soykırımı göz ardı edilmesine büyük destek veriyor. Raporda yer alan ilgili kısıtlamalara bakıldığında bireyler ve grupların bildirdiği kanıtlı her vakada en az 100 kez tekrar eden 6 temel haksız sansür örüntüsü açığa çıkmış durumda:
Gönderilen, hikayelerin ve yorumların Meta tarafından kaldırılması; Filistin ve Filistin destekçilerinin gönderilerinin, hikayelerinin ve yorumlarının kaldırılması; hesapların kaldırılması, askıya alınması ya da kalıcı olarak devre dışı bırakılması; hikayeleri beğenme, yorum yapma, paylaşma ve yeniden yayınlama gibi içeriklerle etkileşim kurma özelliklerine yönelik kısıtlamalar (söz konusu kısıtlamalar 24 saat ile üç aya kadar değişen belirli bir süreyi kapsıyor); Instagram, Facebook Live para kazanma ve hesapların takipçi olmayanlara önerilmesi gibi belirli özelliklerin kısıtlaması ve “Gölge yasaklama” yani bir kişinin gönderilerinin, hikayelerinin veya hesabının görünürlüğünün, içeriğin dağıtımında veya erişiminde bir azalma veya hesaplar için aramaların devre dışı bırakılması nedeniyle bildirim yapılmaksızın önemli ölçüde azalması.
İKİRCİKLİ TUTUM
Yukarıdaki 6 madde üzerinden gerçekleştirilen sansür, 31 Temmuz günü Tahran’da suikastla öldürülen İsmail Heniyye’nin şehadeti sonrasında da açığa çıktı. Öyle ki Filistin ve destekçilerinin büyük bir üzüntüyle aldığı bu haber META tarafından açıkça sansürlendi. Heniyye’ye ait fotoğraf ya da videoların yer aldığı görüntüleri paylaşmak isteyenlerin karşısına META tarafından “içeriğin kaldırıldığı” ve gerekçe olarak “görünüşe göre tehlikeli olarak tanımladığımız bir kişi ve kuruluşların sembollerini paylaştın, gönderdin, bunları övdün veya takip ettin. Bu tehlikeli kişi ve örgütlerle ilgili paylaşımlar topluluk kurallarımıza aykırı” ifadeleri kullanıldı.
Açıkça İsrail’in düzenlediği suikast ile hayatını kaybeden bir siyasi lidere yönelik sansür uygulayan şirketin ikircikli tavrı rahatsız edici boyuta ulaşmış durumda. Öyle ki Filistin’e yönelik ABD üniversitelerinde başlayan ve birçok Avrupa ülkesine sıçrayan İsrail karşıtlığındaki protestolarda META’nın İsrail yanlısı tutumu da hala zihinlerdeki yerini koruyor. Gelinen noktada META, Filistin ve destekçilerine yönelik sistemsel bir sansür uygularken, İsrailli askerlerin sözde kahramanlıklarını ön plana çıkaran algoritmaları hayata geçirdiğine dair veriler de söz konusu.
